Αμαλιάδα, Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2006
Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος / La Guerre Civile Grecque1997, ντοκιμαντέρ, BETA SP, έγχρωμη, 55΄
Μια αφήγηση συγκινητική και χωρίς παραχωρήσεις για μια από τις πιο ζοφερές περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας με συνεντεύξεις πρωταγωνιστών, ιστορικών κ.ά. Μιλούν οι: Μανώλης Γλέζος, Χαρίλαος Φλωράκης, στρατηγοί του Εθνικού Στρατού Κουμανάκος, Σοφοκλής Τζανετής, Κωνσταντίνος Κόρκας, αξιωματικοί του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Βασίλης Βενετσανόπουλος, Αλέκος Παπαγεωργίου, Στέφανος Παπαγιάννης, αντάρτισσα Κατίνα Δημητρίου-Ψαριανού, Μάνος Ζαχαρίας, Φίλιππος Ηλιού, Βάσος Μαθιόπουλος, Αλέξανδρος Ζαούσης, Μάριος Πλωρίτης κ.ά.
Σε συνεργασία με τους Κωνσταντίνο Μωριάτη και Πάνο Καραμπίνη
Σενάριο: Ροβήρος Μανθούλης
Αποσπάσματα από το φιλμ του Δημοκρατικού Στρατού «Η Αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας» των Μάνου Ζαχαρία και Γιώργου Σεβαστίκογλου
Φωτογραφία: Γιάννης Έξαρχος
Ήχος: Παναγιώτης Κάβουρας
Μοντάζ: Brigitte Dorness
Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης
Documentalistes: Joan Yoshiwara (Washington), Antonio Cecchi (Ρώμη), Pavlos Pavlidis (Λονδίνο), Πάνος Καραμπίνης (Γαλλία, Ελλάδα)
Παραγωγή: NET / ARTE / YGREC Productions, Paris, με την υποστήριξη του EURIMAGES, του Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου (CNC) και του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού
Σενάριο: Ροβήρος Μανθούλης
Αποσπάσματα από το φιλμ του Δημοκρατικού Στρατού «Η Αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδας» των Μάνου Ζαχαρία και Γιώργου Σεβαστίκογλου
Φωτογραφία: Γιάννης Έξαρχος
Ήχος: Παναγιώτης Κάβουρας
Μοντάζ: Brigitte Dorness
Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης
Documentalistes: Joan Yoshiwara (Washington), Antonio Cecchi (Ρώμη), Pavlos Pavlidis (Λονδίνο), Πάνος Καραμπίνης (Γαλλία, Ελλάδα)
Παραγωγή: NET / ARTE / YGREC Productions, Paris, με την υποστήριξη του EURIMAGES, του Γαλλικού Κέντρου Κινηματογράφου (CNC) και του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού
- Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Διεθνές Φεστιβάλ Τηλεοπτικών Προγραμμάτων (F.I.P.A.) του Μπιαρίτζ το 1997.
- Η εξάωρη βερσιόν «Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου» πήρε το ετήσιο βραβείο καλύτερης εκπομπής πληροφόρησης στην Ελλάδα το 1997.
- Όταν η ταινία μεταδόθηκε για πρώτη φορά, η ΕΡΤ δέχτηκε περί τα 2.000 τηλεφωνήματα τηλεθεατών που ζητούσαν την επανάληψή της και (για πρώτη φορά στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης) ξαναπαίχτηκε σε 3 μέρες.
Κριτικές
ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΛΕΘΕΑΤΡΙΑΣ (Επιστολή στην ΕΡΤ της 14ης Φεβρουαρίου 1997)
Μεταδώσατε μια εκπομπή για τον Εμφύλιο. Υπάρχει μια σκηνή που δείχνει μια αντάρτισσα πάνω στ’ άλογο. Αυτή η κοπέλα είμαι εγώ σε ηλικία 18 χρονών. Σήμερα είμαι 67. Ήμουν στο αντάρτικο του Αγίου Γερμανού και αυτή η σκηνή γυρίστηκε κοντά στα χωριά της περιοχής των Πρεσπών. Έζησα όλη την Κατοχή και τον Εμφύλιο, στην παιδική και την εφηβική μου ηλικία και έζησα 36 χρόνια στην Τασκένδη. Έφυγα από την Ελλάδα σε ηλικία 19 χρονών και όταν γύρισα ήμουν 56. Βλέποντας αυτήν την ταινία, τα δάκρυα μου τρέχανε από την αρχή μέχρι το τέλος. Σ’ αυτήν την ταινία είναι κλεισμένη όλη μου η ζωή.
ΤΑ ΝΕΑ
Η μετάδοση χθες του ιστορικού ντοκιμαντέρ «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» ήταν ένα γεγονός πολυδιάστατο πρωταρχικής σημασίας και χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της εθνικής μας τηλεόρασης. Δίπλα στο «Πεθαίνοντας στη Μαδρίτη» του Γάλλου σκη
νοθέτη Φρεντερίκ Ροσίφ, έχουμε τώρα για τον δικό μας εμφύλιο το φιλμ του Ροβήρου Μανθούλη. Αντικειμενική και συγκινητική, χωρίς ποτέ να καταφύγει στο μελόδραμα, η εξιστόρηση του εμφυλίου σπαραγμού με πρόλογο, αρχή, μέση και τέλος παίρνει τις διαστάσεις ενός μάταιου έπους που σου λυγίζει την καρδιά. Ο Ροβήρος Μανθούλης ελέγχει το υλικό του και ο πόνος που βγαίνει από τις εικόνες συνοδεύεται από μια παράλληλη διαδικασία μπρεχτικής αποστασιοποίησης. Το μέτρο, η σεμνότητα, η αίσθηση της ακρίβειας και της οικονομίας στην αφήγηση βαδίζουν αρμονικά με μια μοντέρνα κινηματογραφική γραφή. Πρόκειται για την σχέση που έχει ένας μετρ με τις εικόνες του και όχι για την υποδούλωση του ντοκιμαντερίστα δημιουργού στην τυραννία του –πράγματι θαυμάσιου– αρχειακού υλικού. Ένα υπέροχο φιλμικό δημιούργημα που τιμά την κρατική τηλεόραση και όσους πάσχισαν για την αρτιότητά του με αίσθημα ευθύνης και σεβασμού απέναντι στην ιστορία του βασανισμένου αυτού τόπου.
ΤΑ ΝΕΑ
Χρωστάμε ευγνωμοσύνη στον Ροβήρο Μανθούλη για την σχολαστική έρευνα και τα σπάνια ντοκουμέντα. Για την λιτή και απέριττη γραφή, για το μέτρο με το οποίο αφηγείται μια ιστορία τόσο σπαρακτική, χωρίς να την εξευτελίζει με εύκολους συναισθηματισμούς. Θα του χρωστούσαμε ευγνωμοσύνη έτσι κι αλλιώς μόνο και μόνο για τις εικόνες, τους ήχους και τις μαρτυρίες που μας παρέδωσε, με καθυστέρηση μισού αιώνα. Αλλά ο Ροβήρος Μανθούλης έβαλε πολύ ψηλά την μπάρα, έθεσε άλλο μέτρο για την αξία αυτού του ντοκιμαντέρ: να προστατεύσει την αλήθεια από το βάρος του φορτίου της γνώσης. Η αξία του έγκειται ακριβώς στην θαυμάσια ισορροπία ανάμεσα στην ιστορική γνώση και στην αλήθεια.
ΤΟ ΒΗΜΑ
Η κάμερα του Ροβήρου Μανθούλη σημειώνει, υπογραμμίζει, αναλύει και υπενθυμίζει όλα όσα διαδραματίστηκαν στην περίοδο 1944-1949. Το πλούσιο αρχειακό υλικό και τα ντοκουμέντα σε συνδυασμό με την ποιητική αφήγηση δίνουν το στίγμα του ντοκιμαντέρ. Οι πρωταγωνιστές, τα γεγονότα, τα κράτη που έπαιξαν ρόλο, η βία, όλα τα στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας, έχουν ενταχθεί σ’ αυτό το φιλμ του Ροβήρου Μανθούλη.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Μια συγκλονιστική καταγραφή μιας ολόκληρης εποχής. Ο Ροβήρος Μανθούλης είδε με ψυχραιμία, αντικειμενικότητα και μέσα από μαρτυρίες και τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία τα ταραγμένα εκείνα χρόνια, σ’ ένα ντοκιμαντέρ που επιβάλλεται να το δουν όλοι οι Έλληνες.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Η πραγματικότητα της πλάνης. Φως σε μια πικρή σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, χωρίς αναζήτηση ενοχών και εύκολων ερμηνειών. Αντιπαραθέτοντας τις αφηγήσεις αξιωματικών του ΕΛΑΣ και του Εθνικού Στρατού, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι τις ώρες του αλληλοσπαραγμού, αφήνει την πίκρα να αναβλύσει αβίαστα, ακόμη και από τις πιο ψύχραιμες περιγραφές.
TÉLÉRAMA
Ο Μανθούλης περιγράφει με σχολαστικότητα και πάθος τα στάδια μιας απελευθέρωσης που κατασχέθηκε. Καταφέρνει, με άκρα προσοχή, να δώσει παλμό στη μνήμη των νικημένων. Αυτά τα τραγούδια, αυτές οι μαρτυρίες, αυτά τα μονοπάτια που ανεβοκατέβαιναν άλλοτε οι πεινασμένοι και διψασμένοι πολεμιστές, αυτά τα καταπληκτικά αρχεία μιλάνε, μισό αιώνα αργότερα, για τον πόνο, τις χαμένες ελπίδες, την πίκρα του να έχεις γίνει ένα πιόνι στη διεθνή σκακιέρα. Στο υψηλού επιπέδου Διεθνές Φεστιβάλ Τηλεοπτικών Προγραμμάτων του Μπιαρίτζ, βραβεύονται οι ταινίες του γαλλο-γερμανικού καναλιού ARTE. Η μεγαλειώδης τοιχογραφία του Ροβήρου Μανθούλη για τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο είναι η απόδειξη.
LE MONDE
Ελλάδα 1946. Οι μαρτυρίες συνοδευόμενες παράλληλα από τα ντοκουμέντα, τα τραγούδια και τους ύμνους, που ζωντανεύουν τις ανθρώπινες φωνές πέρα από τη βοή των μαχών, όλα αυτά συνθέτουν τον φόρο τιμής σ’ ένα κατασχεμένο όνειρο που μόλις και μετά βίας νομιμοποιήθηκε το 1982 από μια συζήτηση στην ελληνική Βουλή. Το πρώτο αυτό εργαστήρι του ψυχρού πολέμου άξιζε όλες εκείνες τις παλλόμενες από συγκίνηση σκηνές που επέλεξε ο Ροβήρος Μανθούλης για να θυμίσει ένα λησμονημένο επεισόδιο της Ιστορίας και να αποδώσει μια νομιμότητα ή, καλύτερα, μια μνήμη σε μια γενναιόδωρη περιπέτεια που η επίσημη ιστορία διστάζει να αποδεχτεί. Μια ταινία που είναι επίσης μια πράξη αντίστασης απέναντι στη λήθη.
MÉDIAS
Αυτή η εξαίρετη δουλειά του Ροβήρου Μανθούλη, σκηνοθέτη τόσο του κινηματογράφου όσο και της γαλλικής τηλεόρασης, για την οποία έχει γυρίσει 80 ταινίες, πήρε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο τελευταίο F.I.P.A., του 1997.
LE NOUVEL OBSERVATEUR
Εγκαταλελειμμένοι από τον Στάλιν, κυνηγημένοι από τον Τσόρτσιλ, οι Έλληνες δημοκράτες πλήρωσαν τα σπασμένα της πρώτης σύγκρουσης του ψυχρού πολέμου. Που ήταν μια τρομαχτική πλάνη, μια ασυγχώρητη προδοσία, ένας κυνισμός πέρα για πέρα αποκρουστικός. Ο δε Τσόρτσιλ διηύθυνε προσωπικά τις πολιτικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις ενός εκστρατευτικού σώματος που συμπεριφέρθηκε σαν αληθινός στρατός κατοχής σ’ αυτήν την Ελλάδα που είχε απίστευτα αντισταθεί στους Ναζί. Μισό αιώνα αργότερα, το άνοιγμα των αρχείων του Φόρεϊν Όφις και του Κομμουνιστικού Κόμματος, μαζί με τις μαρτυρίες αυτών που επέζησαν, αποκαλύπτουν τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα 1946-1949, στην πιο σκληρή του όψη.
Μεταδώσατε μια εκπομπή για τον Εμφύλιο. Υπάρχει μια σκηνή που δείχνει μια αντάρτισσα πάνω στ’ άλογο. Αυτή η κοπέλα είμαι εγώ σε ηλικία 18 χρονών. Σήμερα είμαι 67. Ήμουν στο αντάρτικο του Αγίου Γερμανού και αυτή η σκηνή γυρίστηκε κοντά στα χωριά της περιοχής των Πρεσπών. Έζησα όλη την Κατοχή και τον Εμφύλιο, στην παιδική και την εφηβική μου ηλικία και έζησα 36 χρόνια στην Τασκένδη. Έφυγα από την Ελλάδα σε ηλικία 19 χρονών και όταν γύρισα ήμουν 56. Βλέποντας αυτήν την ταινία, τα δάκρυα μου τρέχανε από την αρχή μέχρι το τέλος. Σ’ αυτήν την ταινία είναι κλεισμένη όλη μου η ζωή.
Ταμάρα
ΤΑ ΝΕΑ
Η μετάδοση χθες του ιστορικού ντοκιμαντέρ «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» ήταν ένα γεγονός πολυδιάστατο πρωταρχικής σημασίας και χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της εθνικής μας τηλεόρασης. Δίπλα στο «Πεθαίνοντας στη Μαδρίτη» του Γάλλου σκη
νοθέτη Φρεντερίκ Ροσίφ, έχουμε τώρα για τον δικό μας εμφύλιο το φιλμ του Ροβήρου Μανθούλη. Αντικειμενική και συγκινητική, χωρίς ποτέ να καταφύγει στο μελόδραμα, η εξιστόρηση του εμφυλίου σπαραγμού με πρόλογο, αρχή, μέση και τέλος παίρνει τις διαστάσεις ενός μάταιου έπους που σου λυγίζει την καρδιά. Ο Ροβήρος Μανθούλης ελέγχει το υλικό του και ο πόνος που βγαίνει από τις εικόνες συνοδεύεται από μια παράλληλη διαδικασία μπρεχτικής αποστασιοποίησης. Το μέτρο, η σεμνότητα, η αίσθηση της ακρίβειας και της οικονομίας στην αφήγηση βαδίζουν αρμονικά με μια μοντέρνα κινηματογραφική γραφή. Πρόκειται για την σχέση που έχει ένας μετρ με τις εικόνες του και όχι για την υποδούλωση του ντοκιμαντερίστα δημιουργού στην τυραννία του –πράγματι θαυμάσιου– αρχειακού υλικού. Ένα υπέροχο φιλμικό δημιούργημα που τιμά την κρατική τηλεόραση και όσους πάσχισαν για την αρτιότητά του με αίσθημα ευθύνης και σεβασμού απέναντι στην ιστορία του βασανισμένου αυτού τόπου.Μαρία Παπαδοπούλου
ΤΑ ΝΕΑ
Χρωστάμε ευγνωμοσύνη στον Ροβήρο Μανθούλη για την σχολαστική έρευνα και τα σπάνια ντοκουμέντα. Για την λιτή και απέριττη γραφή, για το μέτρο με το οποίο αφηγείται μια ιστορία τόσο σπαρακτική, χωρίς να την εξευτελίζει με εύκολους συναισθηματισμούς. Θα του χρωστούσαμε ευγνωμοσύνη έτσι κι αλλιώς μόνο και μόνο για τις εικόνες, τους ήχους και τις μαρτυρίες που μας παρέδωσε, με καθυστέρηση μισού αιώνα. Αλλά ο Ροβήρος Μανθούλης έβαλε πολύ ψηλά την μπάρα, έθεσε άλλο μέτρο για την αξία αυτού του ντοκιμαντέρ: να προστατεύσει την αλήθεια από το βάρος του φορτίου της γνώσης. Η αξία του έγκειται ακριβώς στην θαυμάσια ισορροπία ανάμεσα στην ιστορική γνώση και στην αλήθεια.
Παύλος Τσίμας
ΤΟ ΒΗΜΑ
Η κάμερα του Ροβήρου Μανθούλη σημειώνει, υπογραμμίζει, αναλύει και υπενθυμίζει όλα όσα διαδραματίστηκαν στην περίοδο 1944-1949. Το πλούσιο αρχειακό υλικό και τα ντοκουμέντα σε συνδυασμό με την ποιητική αφήγηση δίνουν το στίγμα του ντοκιμαντέρ. Οι πρωταγωνιστές, τα γεγονότα, τα κράτη που έπαιξαν ρόλο, η βία, όλα τα στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας, έχουν ενταχθεί σ’ αυτό το φιλμ του Ροβήρου Μανθούλη.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Μια συγκλονιστική καταγραφή μιας ολόκληρης εποχής. Ο Ροβήρος Μανθούλης είδε με ψυχραιμία, αντικειμενικότητα και μέσα από μαρτυρίες και τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία τα ταραγμένα εκείνα χρόνια, σ’ ένα ντοκιμαντέρ που επιβάλλεται να το δουν όλοι οι Έλληνες.
Γ.Τ.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Η πραγματικότητα της πλάνης. Φως σε μια πικρή σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, χωρίς αναζήτηση ενοχών και εύκολων ερμηνειών. Αντιπαραθέτοντας τις αφηγήσεις αξιωματικών του ΕΛΑΣ και του Εθνικού Στρατού, οι οποίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι τις ώρες του αλληλοσπαραγμού, αφήνει την πίκρα να αναβλύσει αβίαστα, ακόμη και από τις πιο ψύχραιμες περιγραφές.
Πόπη Διαμαντάκου
TÉLÉRAMAΟ Μανθούλης περιγράφει με σχολαστικότητα και πάθος τα στάδια μιας απελευθέρωσης που κατασχέθηκε. Καταφέρνει, με άκρα προσοχή, να δώσει παλμό στη μνήμη των νικημένων. Αυτά τα τραγούδια, αυτές οι μαρτυρίες, αυτά τα μονοπάτια που ανεβοκατέβαιναν άλλοτε οι πεινασμένοι και διψασμένοι πολεμιστές, αυτά τα καταπληκτικά αρχεία μιλάνε, μισό αιώνα αργότερα, για τον πόνο, τις χαμένες ελπίδες, την πίκρα του να έχεις γίνει ένα πιόνι στη διεθνή σκακιέρα. Στο υψηλού επιπέδου Διεθνές Φεστιβάλ Τηλεοπτικών Προγραμμάτων του Μπιαρίτζ, βραβεύονται οι ταινίες του γαλλο-γερμανικού καναλιού ARTE. Η μεγαλειώδης τοιχογραφία του Ροβήρου Μανθούλη για τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο είναι η απόδειξη.
Agnès Bozon-Verduaz
LE MONDE
Ελλάδα 1946. Οι μαρτυρίες συνοδευόμενες παράλληλα από τα ντοκουμέντα, τα τραγούδια και τους ύμνους, που ζωντανεύουν τις ανθρώπινες φωνές πέρα από τη βοή των μαχών, όλα αυτά συνθέτουν τον φόρο τιμής σ’ ένα κατασχεμένο όνειρο που μόλις και μετά βίας νομιμοποιήθηκε το 1982 από μια συζήτηση στην ελληνική Βουλή. Το πρώτο αυτό εργαστήρι του ψυχρού πολέμου άξιζε όλες εκείνες τις παλλόμενες από συγκίνηση σκηνές που επέλεξε ο Ροβήρος Μανθούλης για να θυμίσει ένα λησμονημένο επεισόδιο της Ιστορίας και να αποδώσει μια νομιμότητα ή, καλύτερα, μια μνήμη σε μια γενναιόδωρη περιπέτεια που η επίσημη ιστορία διστάζει να αποδεχτεί. Μια ταινία που είναι επίσης μια πράξη αντίστασης απέναντι στη λήθη.
Philippe-Jean Catinchi
MÉDIAS
Αυτή η εξαίρετη δουλειά του Ροβήρου Μανθούλη, σκηνοθέτη τόσο του κινηματογράφου όσο και της γαλλικής τηλεόρασης, για την οποία έχει γυρίσει 80 ταινίες, πήρε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο τελευταίο F.I.P.A., του 1997.
LE NOUVEL OBSERVATEUR
Εγκαταλελειμμένοι από τον Στάλιν, κυνηγημένοι από τον Τσόρτσιλ, οι Έλληνες δημοκράτες πλήρωσαν τα σπασμένα της πρώτης σύγκρουσης του ψυχρού πολέμου. Που ήταν μια τρομαχτική πλάνη, μια ασυγχώρητη προδοσία, ένας κυνισμός πέρα για πέρα αποκρουστικός. Ο δε Τσόρτσιλ διηύθυνε προσωπικά τις πολιτικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις ενός εκστρατευτικού σώματος που συμπεριφέρθηκε σαν αληθινός στρατός κατοχής σ’ αυτήν την Ελλάδα που είχε απίστευτα αντισταθεί στους Ναζί. Μισό αιώνα αργότερα, το άνοιγμα των αρχείων του Φόρεϊν Όφις και του Κομμουνιστικού Κόμματος, μαζί με τις μαρτυρίες αυτών που επέζησαν, αποκαλύπτουν τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα 1946-1949, στην πιο σκληρή του όψη.
Henri Guirchoun
